در سال‌های اخیر، توجه به مقوله پایداری در صنعت خرده فروشی با رشدی فزاینده روبرو بوده است. این تمرکز نه تنها حفاظت از محیط زیست را به ارمغان می‌آورد، بلکه مزایای دیگری نظیر ارتقای اعتبار برند، افزایش رضایت مشتریان و بهبود کارایی را نیز به دنبال دارد. در این مقاله به بررسی موضوع پایداری در صنعت خرده فروشی پرداخته می‌شود. تمرکز مقاله بر چهار عامل محرک پایداری شامل بازار فروش مجدد، زنجیره تأمین پایدار، فناوری و قوانین و چارچوب‌ها است. یکی از گرایش‌های مهم در این صنعت، رشد چشمگیر بازار فروش مجدد است. این بازار شامل خرید و فروش کالاهای دست‌دوم و مستعمل می‌شود. در واقع،افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان نسبت به اهمیت پایداری و همچنین افزایش هزینه‌های کالاهای نو، از جمله عوامل محرک رشد این بازار به شمار می‌آیند.
بر اساس گزارش پایداری سال ۲۰۲۳ موسسه دلویت، ۷۳ درصد از مدیران ارشد اجرایی (CXOs) صنایع مصرفی طی سال گذشته، سرمایه‌گذاری در حوزه پایداری را افزایش داده‌اند. این آمار نشان‌دهنده رشد چشمگیر تعهد به پایداری در میان رهبران صنعت است.مشتریان، اعضای هیئت‌مدیره و نهادهای نظارتی از جمله ذینفعان کلیدی هستند که شرکت‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند تا در زمینه پایداری گام‌های موثرتری بردارند.
بطورکلی، علاوه بر حفظ محیط زیست، مزایای دیگری نیز برای تلاش شرکت‌ها در زمینه پایداری وجود دارد، از جمله:
افزایش اعتبار برند: تعهد به پایداری می‌تواند به ارتقای وجهه عمومی شرکت و جلب نظر مشتریان و سرمایه‌گذاران کمک کند.
افزایش رضایت مشتری: مصرف‌کنندگان به طور فزاینده‌ای به دنبال خرید از شرکت‌هایی هستند که به پایداری و مسئولیت اجتماعی پایبند هستند.
بهبود کارایی: اتخاذ رویه‌های پایدار می‌تواند به کاهش ضایعات، افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه‌ها کمک کند.
انعطاف‌پذیری بیشتر زنجیره تأمین: تمرکز بر پایداری می‌تواند به شرکت‌ها در ایجاد زنجیره تأمین انعطاف‌پذیرتر و مقاوم‌تر در برابر شوک‌های ناگهانی کمک کند.گزارش دلویت نشان می‌دهد که پایداری به طور فزاینده‌ای به یک اولویت برای شرکت‌های مصرفی تبدیل شده است.
رونق بازار فروش مجدد در صنعت خرده فروشی: گامی در راستای پایداری و خرید آگاهانه
در پیوند عمیق‌تر میان مفهوم پایداری و خرید آگاهانه، شاهد رونق و رواج روزافزون بازار فروش مجدد در صنعت خرده فروشی هستیم. شرکت‌های متعددی با ورود یا گسترش فعالیت خود در حوزه کالاهای دست‌دوم، به استقبال این بازار رو به رشد رفته‌اند.راه‌اندازی بازارچه‌های آنلاین و ارائه گزینه‌های متنوع برای خرید مجدد کالا، از جمله اقداماتی است که این شرکت‌ها در جهت پاسخگویی به نیاز مشتریان و بهره‌مندی از این فرصت مغتنم انجام داده‌اند. در واقع، افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان، به‌ویژه نسل‌های میلنیال و زد، نسبت به شیوه‌های خرید پایدار، از جمله عوامل محرک رشد این بازار به شمار می‌آید. افزایش هزینه‌های کالاهای نو نیز مزید بر علت شده تا بسیاری از افراد به گزینه‌های دست‌دوم به عنوان گزینه‌ای مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست تمایل نشان دهند. پیش‌بینی می‌شود در آینده، شاهد ترکیبی از مدل‌های فروش اصلی، حراج و فروش مجدد، به‌ویژه در میان شرکت‌های بزرگ باشیم. با توجه به افزایش مطالبات مصرف‌کنندگان در حوزه پایداری، منطقی است که برندها به دنبال کنترل کانال‌های فروش مجدد خود باشند. این امر، امکان افزایش سود شرکت‌ها و کاهش وابستگی به خطوط تولید را فراهم می‌آورد.برند lululemon به عنوان یکی از برندهای پیشرو در این زمینه، با راه‌اندازی بازاری اختصاصی، به فروش محصولات دست‌دوم با کیفیت بالا می‌پردازد. این اقدام، گامی مثبت در جهت ترویج فرهنگ خرید پایدار و حمایت از محیط زیست محسوب می‌شود.
زنجیره تأمین پایدار: ضرورتی انکارناپذیر در صنعت خرده فروشی
بر اساس داده‌های موجود، زنجیره تأمین خرده فروشی سهمی معادل ۲۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHG) در سطح جهان را به خود اختصاص داده است. این رقم تکان‌دهنده، ضرورت ادغام ابتکارات پایدار در عملیات زنجیره تأمین خرده فروشان را بیش از پیش آشکار می‌سازد. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در زنجیره تأمین خرده فروشی، در صدر فهرست اولویت‌های پایداری قرار دارد، با این حال، یکی از پیچیده‌ترین قطعات پازل کاهش ردپای کربن نیز محسوب می‌شود.
سایر حوزه‌های کلیدی تمرکز در زمینه پایداری زنجیره تأمین عبارتند از:
ردیابی محصولات: ردیابی دقیق محصولات در طول زنجیره تأمین، امکان شناسایی و کاهش ضایعات را فراهم می‌کند.
حذف ضایعات از زنجیره ارزش: با بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش ضایعات، می‌توان به طور قابل‌توجهی تاثیرات زیست‌محیطی زنجیره تأمین را کاهش داد.همچنین، تعیین اهداف مبتنی بر علم و پایش پیشرفت از طریق داشبوردها، حسابرسی‌های مستقل و استفاده از چارچوب‌هایی مانند CDP (پیش‌تر با عنوان «پروژه افشای کربن») می‌تواند به خرده فروشان در تسریع روند دستیابی به پایداری کمک کند.
پیشرفت پایدار با اتکا به فناوری، گامی نوین در صنعت خرده فروشی
فناوری‌های نوظهوری مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی، افق‌های جدیدی را در زمینه پایداری به روی خرده فروشان گشوده‌اند. این فناوری‌ها با ارائه ابزارها و راه‌حل‌های نوین، به خرده فروشان کمک می‌کنند تا گام‌های مؤثرتری در راستای تحقق اهداف پایداری خود بردارند.فناوری بلاک‌چین با افزایش سطح ردیابی و شفافیت در سراسر زنجیره تأمین، نقشی کلیدی در ارتقای پایداری ایفا می‌کند. این فناوری امکان ردیابی محصولات و قطعات آن‌ها را در کل زنجیره ارزش، از تأمین مواد اولیه تا تولید، خرید و دفع، فراهم می‌کند. این امر به خرده فروشان کمک می‌کند تا از منابع پایدار استفاده کنند، ضایعات را به حداقل برسانند و مسئولیت‌پذیری خود را در قبال تأثیرات زیست‌محیطی فعالیت‌هایشان افزایش دهند.
هوش مصنوعی (AI) نیز کاربردهای متنوعی در حوزه طرح‌های پایداری دارد. این فناوری می‌تواند در زمینه‌های زیر به خرده فروشان کمک کند:
طراحی محصولات چرخشی: هوش مصنوعی می‌تواند در طراحی محصولاتی با قابلیت بازیافت و استفاده مجدد، به خرده فروشان کمک کند.
بهبود ردیابی: هوش مصنوعی امکان ردیابی دقیق‌تر محصولات و مواد اولیه را در زنجیره تأمین فراهم می‌کند.
افزایش دقت در پیش‌بینی تقاضا: هوش مصنوعی با پیش‌بینی دقیق‌تر تقاضا، به خرده فروشان در کاهش ضایعات ناشی از اضافه‌برداشت کالا کمک می‌کند.علاوه بر این، هوش مصنوعی با امکان حذف ضایعات از همان مرحله طراحی در چرخه عمر محصول، پتانسیل آزادسازی ارزش‌های اقتصادی قابل‌توجهی را در بخش‌های مختلف، از جمله لوازم الکترونیکی مصرفی و مواد غذایی، داراست.به طور کلی، استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی می‌تواند به خرده فروشان در دستیابی به اهداف پایداری خود، از جمله:
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای،کاهش ضایعات،افزایش شفافیت،بهبود کارایی،صرفه‌جویی در هزینه‌ها کمک کند.
قوانین و چارچوب‌ها: ضرورتی برای پاسخگویی در قبال پایداری
افزایش توجه ذینفعان، اعم از مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران، به موضوع پایداری، خرده فروشان را در قبال تلاش‌هایشان در این زمینه تحت فشار فزاینده‌ای قرار داده است. پایبندی به چارچوب‌ها و قوانین و همچنین ارائه گزارش‌های دقیق، به ابزاری ضروری برای پاسخگویی خرده فروشان به این مطالبات تبدیل شده است.بخش پایداری گزارش “قدرت‌های جهانی خرده فروشی” به بررسی برخی از پرکاربردترین و مرتبط‌ترین استانداردهای گزارش‌دهی برای خرده فروشان می‌پردازد. این استانداردها به خرده فروشان در ارائه اطلاعات شفاف و قابل‌مقایسه در مورد عملکرد پایداری خود به ذینفعان کمک می‌کنند.
برخی از این استانداردها عبارتند از:
GRI (ابتکار گزارش‌دهی جهانی) این استاندارد چارچوبی جامع برای گزارش‌دهی در مورد مسائل اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی ارائه می‌دهد.
CDPپیش‌تر با عنوان (پروژه افشای کربن) این پلتفرم اطلاعات مربوط به انتشار گازهای گلخانه‌ای و سایر اقدامات مرتبط با آب و هوا را جمع‌آوری و منتشر می‌کند.
) SASBهیئت استانداردهای حسابداری پایداری (این سازمان استانداردهایی برای گزارش‌دهی در مورد مسائل پایداری در 77 صنعت مختلف ارائه می‌دهد.
علاوه بر این، قوانین و مقررات متعددی در سطح ملی و بین‌المللی در حال تدوین و اجرا هستند که بر فعالیت‌های خرده فروشان در زمینه پایداری تأثیر می‌گذارند.
برخی از این قوانین و مقررات عبارتند از:
توافقنامه پاریس: این توافقنامه بین‌المللی به دنبال محدود کردن افزایش دمای جهانی است و تعهداتی را برای کشورهای مختلف در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تعیین می‌کند.
اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد: این اهداف شامل 17 هدف بلندپروازانه برای توسعه پایدار تا سال 2030 است که بسیاری از آن‌ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم با فعالیت‌های خرده فروشان مرتبط هستند.
قوانین ملی و منطقه‌ای مربوط به مصرف پایدار، بازیافت و مدیریت ضایعات: این قوانین به منظور تشویق خرده فروشان به اتخاذ رویه‌های پایدارتر تدوین شده‌اند.
پایبندی به چارچوب‌ها و قوانین و ارائه گزارش‌های دقیق، نه تنها به خرده فروشان در پاسخگویی به ذینفعان کمک می‌کند، بلکه مزایای متعددی از جمله افزایش اعتبار برند، ارتقای رضایت مشتری، بهبود کارایی و انعطاف‌پذیری بیشتر زنجیره تأمین را نیز به ارمغان می‌آورد.